حافظ رند پارسا

رند، چهرۀ محبوب دیگری است که آن هم تصویر «منِ» شعری حافظ است. رند نیز نقطۀ مقابل صوفی و شیخ و زاهد و مفتی و محتسب است و در کنار پیرمغان و حافظ. اگر پیر مغان اغلب چهرۀ حکیمانه و متفکر حافظ را می‌نماید، رند بیشتر چهرۀ عامی نما و پرخاشجویانه و گستاخانه و شیدا و شیفته گونۀ او را نشان می‌دهد به همین سبب رند شعر حافظ، رند بازاری که خود مظهر ریا و تظاهر است، نیست، بلکه رند مدرسی و روشنفکر است.

به گفتۀ نویسنده, حافظ رند پارسا: «رندان ، راه و رسم قلندران را با شیوۀ پهلوانان، در هم آمیخته، از این دو، چیزی به نام رندی ساخته بودند..

مصلحت نیست که از پرده برون افتد راز
ور نه در مجلس رندان خبری نیست که نیست!

این دیباچه که مدتى بعد از سنۀ  ٧۵١  هجرى قمرى، سال رحلت خواجه به رشتۀ تحریر درآمده، اگرچه تاریخ تحریر آن دقیقاً روشن نیست.

بیست و سه سال پیش که به زیارت تربت خواجه توفیق یافتم، در آن چند هفته که در شیراز با آن وضع بى‌مثالش ساکن بودم، شب‌هنگام که از حافظیه به خانه بازمى‌گشتم، چه بسا که تا سپیده‌دم به خواب نمى‌رفتم و در سکوت آن خلوت با دیوان عزیزش ملازمت داشتم و هم در آن مکاشفات فیض‌بخش بود که در بحر دیباچۀ دیوان فرورفتم و دریافتم آنچه را که تاکنون حافظ‌شناسان زمان از شرق و غرب جسته و نیافته‌اند؛ یعنى لب و لباب معرفت به احوال خواجه در لابلاى گلبرگ‌هاى این دیباچه چنان به تصریح آمده که قول تذکره‌نویسان را نیز بى‌اعتبار ساخته، خصوصا که هم‌زمان با تدوین دیوانش دو سه سالى پس از وفات خواجه فراهم آمده و بانى آن بنا به مشهور گل‌اندام نامیست که عمرى با خواجه رفیق حجره و گرمابه و گلستان بوده است.

در این دیباچه، دو چیز خورشیدوار مى‌درخشد: یکى عشق خواجه به تداوم جلسات قرآنى و دیگر تمایل شدید وى به احسان پنهانى که این هر دو در سراسر دیوانش نیز همواره متجلى است و لذا او را پارسائى با حرکات رندانه، بیزار از ریا و عاشق خیر نهان به مشتاقان مى‌نمایاند.

توجه به این دو نکتۀ روشن هر محقق را به حقیقت وجود خواجه واقف مى‌سازد و حافظ‌شناسان را از تأثیرات زیان‌بخش محیط روز و تصورات واهى خود ساخته؛ چنانکه بسیارى از ایشان مبتلاى آن شده‌اند، بر حذر مى‌دارد.