پیغمبر دزدان ؛ محیط اجتماعی و آثار او

مروری بر کتاب

محیط اجتماعی و آثار او

مصور - اسناد

« نبی السـارقین » یا « پیغمبر دزدان » لقبی است که یک روحانی اهل سیرجان کرمان به نام شیخ محمد حسن سیرجانی ملقب به قارانی ( که در اوایل سده 14 قمری یعنی حدود 120 سال پیش از دنیا رفته ) برای خود برگزیده است. او که در دوره ای می زیست که ناامنی و آشوب و دزدی بسیار بود، خود را پیغمبر دزدان گردنه گیر و مسلح ( نه دله دزدانی که گاو و خر مردم را از طویله آنان می دزدند ) معرفی کرد و با کلام و قلمی شیوا، سلیس و آمیخته با طنز، در قالب اشعاری که سرود و یا نامه هایی که به این و آن نوشت، در برابر این اوضاع نابهنجار موضع گرفت و گاه حتی توانست اموال مالبختگان را از دزدان یا حکومتگران باز پس گیرد.

شیخ محمدحسن زیدآبادی، یا در برخی منابع: شیخ محمدحسن سیرجانی کرمانی، متخلص به قارانی و مشهور به نبی السارقین یا پیغمبر دزدان (زاده: حدود ۱۲۳۰ هجری قمری در زیدآباد سیرجان، درگذشت: حدود ۱۳۱۰ هجری قمری در زیدآباد)، شاعر، نویسنده، طنزپرداز و روحانی ایرانی و از معاریف عصر قاجار بود.

وی در بهبود و اصلاح اوضاع زمان خویش، تلاش بسیار کرد و با نامه‌های مطایبه آمیز و سرشار از اشعار لطیف و در عین حال گزنده خود، خطاب به حکام و افراد مهم و مؤثر دوران خویش، آنان را به عدالت و دادگری و دوری از بیداد و ستم، فرامی خواند.

مقصود و غرض وی از انتخاب لقب نبی السارقین یا پیغمبر دزدان برای خویش و استفاده همیشگی از این لقب در اشعار و نوشته‌های خود، آن بود که با بیان شوخ طبعانه خویش، در ظاهر دزدان بیابانی و سر گردنه و راهزنان صحراگرد و کوه نشین، و در باطن و لفافه، تمامی دزدان و غارتگران اموال عمومی و از جمله به خصوص حکام و زمامداران ستمگر را، به کردار زشت و جهنمی شان متنبه ساخته و با گفتار و لحن دلپسند آن زمان، آنها را از روش بدشان بازدارد.

کتاب پیغمبر دزدان از 64 سال پیش تاکنون همواره کتابی جذاب و پرخواننده بوده است به گونه ای که تا به حال 18 بار تجدید چاپ شده است. دکتر باستانی در تجدید چاپ های مکرر کتاب، مطالب فراوانی به آن افزوده است. این افزودنی ها، هم اشعار، نامه ها و مکتوباتی تازه از پیغمبر دزدان را شامل می شود که در گذر زمان به دست دکتر باستانی رسیده و هم مقدمه و توضیحات و پاورقی های خواندنی و ارزشمند دکتر باستانی را، که در هر چاپ بر حجم آنها افزوده شده است.

مقدمه مفصل دکتر باستانی در باره محیط ظهور این پیغمبر یعنی کرمان در سده 13 قمری نیز بسیار خواندنی است. این پاورقی ها و توضیحات حاوی نکاتی ضروری، مطالبی مفید و حکایاتی ارزشمند است که خواننده از مطالعه آنها نه تنها خسته نمی شود بلکه لذت می برد.

پیغمبر دزدان همچنین در مرامنامه غیر مکتوبی که برای حمایت از دزدان باشرافت داشته است ، افرادی را که بی رحمانه حتی به کاسه چوبین پیرزنی رحم نمی کرده اند ، از امت خود ندانسته و بیان می کند که در جهنم با ما محشور نخواهند شد!

پیامبر دزدان هنرمندی ماهر در هنر خوشنویسی و به خصوص خط شکسته بود و قلمی فوق العاده شیوا در طنز نویسی و شعر سرایی داشت. او تمامی نامه های خود را مهمور به مهر « پیغمبر دزدان » می کرد. بعضی از نامه های پیامبر توسط همسرشان نیز مهمور به مهرِ « ام السارقین » می شد!

این شعر منسوب به همسر پیغمبر دزدان است:
من از این روی ام السارقینم
که با پیغمبر دزدان قرینم!