تاریخ طبری جلد نهم انتشارات اساطیر چاپ اصل 63

جلد نهم

کتاب تاریخ طبری - جلد نهم نوشته‌ی محمد بن جریر طبری از جمله مهم‌ترین کتاب‌های تاریخی در موضوع تاریخ اسلام به خصوص تاریخ صدر اسلام است که تاریخ را از زمان خلقت شروع کرده و سپس به نقل داستان پیامبران و پادشاهان قدیمی می‌پردازد.

محمد بن جریر طبری تاریخ‌نگار و پژوهش‌گر مسلمان ایرانی در کتاب «تاریخ الامم و الملوک» (تاریخ طبری) سبک جدیدی از تاریخ‌نگاری اسلامی را در اواخر سده سوم پس از هجرت بنا نهاد. به شکلی که امروزه هم هیچ محقق و تاریخ‌نگاری نمی‌تواند بدون مراجعه به تاریخ طبری، حوادث و وقایع صدر اسلام را مورد بررسی قرار دهد. کتاب تاریخ طبری به صورت سال‌شمار وقایع را شرح داده است و به دو بخش عمده تقسیم می‌شود: بخش اول از خلقت آدم (ع) آغاز می‌شود و تا تولد پیامبر اسلام (ص) ادامه می‌یابد و بخش دوم از تولد پیامبر اسلام (ص) تا زمان حیات خود مولف ادامه می‌یابد.

مهم‌ترین بخش‌های کتاب تاریخ طبری، بیان حوادث 2 قرن نخست تاریخ اسلام است. همچنین کتاب تاریخ طبری یک منبع بسیار مهم در مورد تاریخ ایران پیش از اسلام به خصوص تاریخ امپراتوری ساسانیان محسوب می‌شود.

طبری در رابطه با تاریخ زمان ساسانی مطالب را گسترده‌تر نگاشته‌است؛ ولی در این قسمت‌ها به غیر از قسمت‌هایی که از روایت‌گران مسلمان نقل می‌کند. در این‌باره منابع طبری با منابع راویان مسلمان برابری می‌کند که این نشانگر آن است که منبع راویان مسلمان و طبری منابع مشترک ایرانی است. طبری در این قسمت به تفصیل نسب‌ها و تاریخ ایرانیان و غیر ایرانیان (انیرانیان) را با جزئیات نسب دقیق ذکر می‌کند که این امر باعث برتری تاریخ طبری به تاریخ‌های هم سنگ خود در این زمینه‌ است. همچنین وی از آوردن مطالبی که مضامین «شعوبی و رنگ حماسی» دارند پرهیز کرده که از این جمله می‌توان به عدم پرداخت وی به مسائلی همچون زندگی خسرو پرویز یا از این دست اشاره نمود.

در بخشی از کتاب تاریخ طبری - جلد نهم می‌خوانیم:

سخن از کشته شدن شوذب خارجی

پیش از این گفتم که شوذب به عمر بن عبد العزیز نامه نوشت که درباره مسائل مورد اختلاف با وی مناظره کند و چون عمر بمرد چنانکه در روایت معمر ابن مثنی آمده، عبد الحمید بن عبد الرحمان می‌خواست پیش یزید بن عبدالملک منزلتی پیدا کند به محمد بن جریر نامه نوشت و دستور داد که با شوذب و یاران وی نبرد کند.

گوید: فرستادگان شوذب باز نگشته بودند و او از مرگ عمر بی‌خبر بود و چون دیدند که محمد بن جریر برای نبرد آماده می‌شود، شوذب کسی پیش او فرستاد که چرا پیش از آن‌که مدت میان ما و شما سپری شود، شتاب آورده‌ای، مگر تا وقت بازگشت فرستادگان شوذب مهلت ننهاده بودیم؟»

گوید: محمد به آن‌ها پاسخ داد که نمی‌توانیم شما را به این حال باقی گذاریم.»

راوی دیگر گوید: خوارج گفتند: «رفتار اینان به سبب آن است که مرد پارسا در گذشته است.»

ابو عبیده گوید: شوذب به مقابله آن‌ها آمد و نبرد کردند، تنی چند از خوارج کشته شدند و بسیار کس از اهل قبله کشته شد و هزیمت شدند و خوارج به تعقیب‌شان بودند و از آن‌ها می‌کشتند، تا به خانه‌های کوفه رسیدند و به عبد الحمید پناه بردند، مخرج محمد بن جریر زخمی شد شوذب به محل خویش بازگشت و منتظر دو یار خویش ماند که بیامدند و گفتگوی خویش را با عمر بدو خبر دادند و اینکه او درگذشته است.

گوید: یزید عبد الحمید را بر کوفه باقی گذاشت و تمیم بن حباب را از جانب خویش با دو هزار کس روانه کرد که کس پیش خوارج فرستاد و به آن‌ها خبر داد که یزید به ترتیبی که عمر رهاشان کرده بوده رها نمی‌کند که او را و یزید را لعن کردند. تمیم با آن‌ها نبرد کرد که وی را بکشتند و یارانش را هزیمت کردند که بعضی‌شان به کوفه پناه بردند و بعضی دیگر سوی یزید رفتند.

گوید: آنگاه یزید نجده‌ی بن حکم ازدی را با گروهی سوی خوارج فرستاد که او را کشتند و یارانش را هزیمت کردند، پس از آن شحاج بن وداع را با دو هزار کس روانه کرد که کس پیش خوارج فرستاد.